Trong bối cảnh toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ, các hiệp định thương mại và đầu tư đóng vai trò then chốt trong việc định hình nền kinh tế thế giới. Hiệp định Bảo hộ Đầu tư Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVIPA) là một minh chứng rõ nét cho xu hướng này. Không chỉ mở ra những cơ hội mới cho Việt Nam và EU, EVIPA còn có những tác động sâu rộng đến cục diện kinh tế toàn cầu. Vậy, EVIPA là gì? Và hiệp định này có những ảnh hưởng như thế nào đến thế giới? Hãy cùng GenZ Đầu Tư tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
EVIPA là gì?
EVIPA tên viết tắt của Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam – Liên minh Châu Âu (tiếng Anh: EU-Vietnam Investment Protection Agreement), là một hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU). Hiệp định này được ký kết cùng với Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA). Mục tiêu chính của EVIPA là bảo hộ đầu tư, tạo môi trường đầu tư ổn định và minh bạch, thúc đẩy đầu tư song phương, và thiết lập cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả.
Xem thêm: TPP là gì? Những tác động của TPP đến nền kinh tế Việt Nam
Phạm vi điều chỉnh của EVIPA:
EVIPA được xây dựng dựa trên các quy định chặt chẽ về bảo hộ đầu tư, bao gồm việc đưa ra các định nghĩa rõ ràng về hoạt động đầu tư, cam kết đối xử quốc gia, đảm bảo đối xử công bằng và thỏa đáng, cũng như quy định về bồi thường trong trường hợp trưng thu tài sản. Đặc biệt, hiệp định thiết lập một cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả giữa nhà đầu tư và nhà nước, cho phép nhà đầu tư có quyền khởi kiện khi quyền lợi của họ bị xâm phạm.
Bên cạnh đó, EVIPA còn thể hiện sự tiến bộ khi lồng ghép các cam kết về môi trường và lao động, phản ánh xu hướng phát triển bền vững trong các hiệp định thương mại hiện đại. Phạm vi áp dụng của EVIPA là rất rộng, bao phủ hầu hết các lĩnh vực đầu tư, ngoại trừ một số lĩnh vực được liệt kê cụ thể trong văn bản hiệp định.
Các nội dung chính của EVIPA
Bảo hộ đầu tư
Đối xử quốc gia và đối xử tối huệ quốc (MFN):
EVIPA yêu cầu mỗi bên phải đối xử với các nhà đầu tư của bên kia không kém thuận lợi hơn so với cách họ đối xử với các nhà đầu tư trong nước của chính họ (đối xử quốc gia) hoặc với các nhà đầu tư từ bất kỳ quốc gia thứ ba nào (đối xử MFN). Điều này tạo ra một sân chơi bình đẳng cho các nhà đầu tư EU tại Việt Nam và ngược lại.
Đối xử công bằng và thỏa đáng (FET):
Nguyên tắc đối xử công bằng và thỏa đáng (FET) đóng vai trò then chốt trong EVIPA, đảm bảo rằng mọi nhà đầu tư đều được hưởng một môi trường đầu tư công bằng, minh bạch và không bị phân biệt đối xử. Nguyên tắc này không chỉ tạo ra sự tin tưởng cho nhà đầu tư, mà còn góp phần xây dựng một môi trường đầu tư ổn định, thu hút vốn đầu tư nước ngoài và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.
Bồi thường trong trường hợp trưng thu:
EVIPA thiết lập một hàng rào bảo vệ vững chắc cho quyền lợi của nhà đầu tư khi đối mặt với nguy cơ trưng thu tài sản. Theo quy định của hiệp định, việc trưng thu chỉ được phép diễn ra khi thực sự vì lợi ích công cộng, tuân thủ đúng trình tự pháp lý, không mang tính phân biệt đối xử và đặc biệt, phải đi kèm với sự bồi thường thỏa đáng.
Cơ chế giải quyết tranh chấp đầu tư (ICS)
- Thiết lập tòa án đầu tư thường trực: EVIPA thiết lập một cơ chế giải quyết tranh chấp đầu tư thường trực, thay thế cho cơ chế trọng tài ad hoc truyền thống. Cơ chế này bao gồm một tòa án sơ thẩm và một tòa án phúc thẩm, với các thẩm phán được chỉ định bởi cả hai bên.
- Minh bạch và công bằng: ICS được thiết kế để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong giải quyết tranh chấp. Các phiên điều trần sẽ được công khai (trừ trường hợp cần bảo vệ thông tin bí mật) và các phán quyết sẽ được công bố.
- Quyền của nhà nước: EVIPA cũng bảo vệ quyền của nhà nước trong việc ban hành các quy định vì lợi ích công cộng, chẳng hạn như bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Các cam kết về môi trường và lao động
Trong nỗ lực thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững, EVIPA không chỉ là một hiệp định bảo hộ đầu tư đơn thuần, mà còn là một cam kết mạnh mẽ đối với các tiêu chuẩn môi trường và lao động quốc tế. Hiệp định yêu cầu cả Việt Nam và EU phải tuân thủ nghiêm ngặt những tiêu chuẩn này, đồng thời cam kết không hạ thấp chúng nhằm mục đích thu hút đầu tư.
Để đảm bảo các cam kết về môi trường và lao động được thực thi hiệu quả, EVIPA thiết lập các cơ chế giám sát và thực thi chặt chẽ. Các cơ chế này bao gồm việc thành lập các nhóm chuyên gia, có nhiệm vụ đánh giá quá trình thực hiện và giải quyết các tranh chấp phát sinh. Sự tham gia của các chuyên gia độc lập không chỉ đảm bảo tính khách quan, minh bạch, mà còn góp phần nâng cao hiệu quả của việc thực thi các cam kết, đảm bảo rằng phát triển bền vững không chỉ là lời nói suông, mà còn được hiện thực hóa trong thực tiễn.
Xem thêm: G20 là gì? Nhóm G20 có tác động đến thị trường Forex như thế nào?
Tác động của EVIPA đối với Việt Nam
Cơ hội
- Thu hút vốn đầu tư chất lượng cao: EVIPA tạo ra một môi trường đầu tư an toàn và minh bạch, thu hút nguồn vốn FDI từ EU, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao, năng lượng tái tạo và dịch vụ tài chính. Nguồn vốn này giúp tăng cường năng lực sản xuất, thúc đẩy chuyển giao công nghệ và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
- Tiếp cận thị trường EU rộng lớn: EVIPA mở ra cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường EU với hơn 500 triệu dân, từ đó mở rộng quy mô kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh. Việc giảm thiểu rào cản thương mại giúp doanh nghiệp Việt Nam tăng cường xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ sang EU.
- Nâng cao năng lực cạnh tranh: EVIPA thúc đẩy quá trình cải cách thể chế, nâng cao chất lượng môi trường kinh doanh, tạo động lực cho doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh. Việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế giúp doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Thách thức
- Thực thi các cam kết về môi trường và lao động: Việc thực thi các cam kết này đòi hỏi sự thay đổi trong cơ cấu kinh tế và quản lý, có thể gây ra khó khăn ban đầu cho doanh nghiệp và chính phủ. Việt Nam cần nâng cao tiêu chuẩn môi trường và lao động để đáp ứng yêu cầu của EU.
- Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp: Doanh nghiệp Việt Nam cần đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường EU. Việc cạnh tranh với các doanh nghiệp EU có kinh nghiệm và tiềm lực tài chính mạnh mẽ là một thách thức lớn.
- Cơ chế giải quyết tranh chấp đầu tư (ICS): ICS đòi hỏi sự minh bạch và hiệu quả của hệ thống pháp luật Việt Nam.
Tác động của EVIPA đối với Liên minh châu Âu
EVIPA mang đến cho Liên minh châu Âu (EU) nhiều lợi ích đáng kể, từ việc mở rộng khả năng tiếp cận thị trường Việt Nam đang phát triển nhanh chóng, đến việc tăng cường hợp tác kinh tế và chính trị. Hiệp định tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư EU thiết lập cơ sở sản xuất và cung cấp dịch vụ tại Việt Nam, đồng thời bảo vệ các khoản đầu tư của họ thông qua một khung pháp lý vững chắc.
EVIPA cũng củng cố quan hệ song phương giữa EU và Việt Nam, thể hiện cam kết của EU trong việc tăng cường sự hiện diện tại khu vực Đông Nam Á, và giúp EU đa dạng hóa chuỗi cung ứng trong bối cảnh toàn cầu đầy biến động.
Hơn nữa, hiệp định góp phần thúc đẩy việc áp dụng các tiêu chuẩn cao của EU về bảo vệ đầu tư, môi trường và lao động tại Việt Nam, đồng thời củng cố ảnh hưởng địa chính trị của EU trong khu vực.
Kết luận
EVIPA, với những cam kết sâu rộng về bảo hộ đầu tư, giải quyết tranh chấp và phát triển bền vững, đã mở ra một chương mới trong quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU). Hiệp định này không chỉ tạo ra những cơ hội vàng cho cả hai bên, từ việc thu hút đầu tư chất lượng cao, mở rộng thị trường, đến việc nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy các tiêu chuẩn cao về môi trường và lao động, mà còn đặt ra những thách thức đòi hỏi sự nỗ lực và quyết tâm.
