CNY là gì? Những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị của đồng CNY

CNY là ký hiệu quốc tế của đồng Nhân dân tệ (Renminbi – RMB), đơn vị tiền tệ chính thức của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Trong tiếng Trung, “Renminbi” có nghĩa là “tiền của nhân dân”, thể hiện vai trò của nó như một công cụ tài chính phục vụ toàn bộ người dân đất nước này. CNY được phát hành và quản lý bởi Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (People’s Bank of China – PBOC), cơ quan chịu trách nhiệm điều hành chính sách tiền tệ của quốc gia.

Trên thị trường tài chính quốc tế, CNY thường xuất hiện trong các giao dịch ngoại hối và được phân biệt với ký hiệu CNH (dùng cho Nhân dân tệ giao dịch tự do ở thị trường nước ngoài, chủ yếu tại Hồng Kông). Hiện nay, CNY không chỉ là đồng tiền nội địa mà còn đang dần khẳng định vị thế trên bản đồ tiền tệ toàn cầu.

• Kiểm soát chặt chẽ từ chính phủ Trung Quốc

Không giống như các đồng tiền lớn như USD (Đô la Mỹ) hay EUR (Euro) hoạt động theo cơ chế thị trường tự do, CNY được chính phủ Trung Quốc quản lý nghiêm ngặt. Giá trị của nó không hoàn toàn phụ thuộc vào cung cầu mà thường nằm trong “vòng kiểm soát” của PBOC. Ngân hàng này có thể can thiệp bằng cách mua hoặc bán CNY trên thị trường để giữ tỷ giá ổn định trong một biên độ nhất định (thường dao động khoảng ±2% so với tỷ giá tham chiếu hàng ngày).

• Phân biệt giữa CNY và CNH:

CNY là tỷ giá “onshore” (trong nước), chỉ áp dụng tại Trung Quốc đại lục và bị giới hạn trong các giao dịch nội địa. Trong khi đó, CNH là tỷ giá “offshore” (ngoài nước), được giao dịch tự do hơn ở các trung tâm tài chính như Hồng Kông, Singapore hay London. Sự khác biệt này phản ánh chiến lược của Trung Quốc trong việc vừa mở cửa hội nhập vừa duy trì quyền kiểm soát kinh tế.

• Hệ thống đơn vị tiền tệ:

Một CNY được chia thành 10 jiao (giao), và một jiao lại chia thành 10 fen (phân). Ví dụ: 1 CNY = 10 jiao = 100 fen. Tuy nhiên, trong thực tế, fen hiếm khi được sử dụng vì giá trị quá nhỏ, thường chỉ xuất hiện trong các giao dịch điện tử hoặc hóa đơn chính xác đến từng con số nhỏ nhất.

• Biểu tượng và hình thức:

Ký hiệu của CNY là ¥, giống với đồng Yên Nhật (JPY), nhưng để tránh nhầm lẫn, trong các tài liệu quốc tế, người ta thường ghi rõ “CN¥”. Tiền giấy CNY hiện nay có các mệnh giá phổ biến như 1, 5, 10, 20, 50, 100 CNY, với thiết kế in hình Chủ tịch Mao Trạch Đông ở mặt trước và các danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Trung Quốc ở mặt sau (ví dụ: Cố Cung, Tây Hồ).

• Tính lưu thông hạn chế:

Dù Trung Quốc là nền kinh tế lớn, CNY vẫn chưa hoàn toàn chuyển đổi tự do (fully convertible). Điều này có nghĩa là việc mua bán, chuyển đổi CNY ra các đồng tiền khác bị giới hạn bởi các quy định nghiêm ngặt, đặc biệt với cá nhân và doanh nghiệp nước ngoài.

CNY không chỉ là “linh hồn” của kinh tế Trung Quốc mà còn ngày càng khẳng định vị thế trên trường quốc tế:

• Nền tảng kinh tế nội địa: Với dân số hơn 1,4 tỷ người và nền kinh tế đứng thứ hai thế giới (GDP năm 2024 ước tính khoảng 18 nghìn tỷ USD), CNY là công cụ chính cho mọi hoạt động giao dịch, từ mua sắm hàng ngày, trả lương, đến đầu tư bất động sản và chứng khoán. Đây là “mạch máu” duy trì sự vận hành của một trong những thị trường nội địa lớn nhất hành tinh.
• Thúc đẩy thương mại quốc tế: Trung Quốc là “công xưởng của thế giới”, dẫn đầu về xuất khẩu hàng hóa như điện tử, dệt may, và máy móc. CNY ngày càng được sử dụng trong thanh toán xuyên biên giới, đặc biệt với các nước trong khu vực châu Á như Việt Nam, Thái Lan, và Hàn Quốc. Theo số liệu gần đây, khoảng 20-25% giao dịch thương mại của Trung Quốc với các đối tác đã sử dụng CNY thay vì USD.
• Tiền tệ dự trữ toàn cầu: Năm 2016, CNY được IMF đưa vào rổ tiền tệ SDR (Special Drawing Rights), cùng với USD, EUR, JPY và GBP, chiếm tỷ trọng khoảng 10,92% trong rổ này (tính đến năm 2022). Điều này đánh dấu bước ngoặt lớn, khi CNY chính thức trở thành một trong những đồng tiền dự trữ quan trọng, được các ngân hàng trung ương trên thế giới tích trữ bên cạnh USD và Euro.
• Công cụ chính sách kinh tế: Chính phủ Trung Quốc sử dụng CNY như một “vũ khí” để điều chỉnh kinh tế. Ví dụ, khi cần kích thích xuất khẩu, Trung Quốc có thể phá giá CNY để hàng hóa rẻ hơn trên thị trường quốc tế, qua đó cạnh tranh với các đối thủ như Mỹ hay EU.

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh giá trị của đồng CNY thông qua các chính sách tiền tệ. PBOC thường can thiệp vào thị trường ngoại hối bằng cách mua hoặc bán đồng CNY để giữ giá trị của nó trong một biên độ nhất định so với rổ tiền tệ quốc tế, đặc biệt là đồng USD. Việc điều chỉnh lãi suất hoặc kiểm soát dòng vốn ra vào cũng ảnh hưởng đến cung cầu của đồng CNY, từ đó tác động trực tiếp đến tỷ giá.

Trung Quốc là một trong những quốc gia xuất khẩu lớn nhất thế giới, do đó cán cân thương mại có ảnh hưởng rõ rệt đến giá trị đồng CNY. Khi xuất khẩu tăng, nhu cầu thanh toán bằng CNY từ các đối tác nước ngoài cũng tăng, giúp đồng tiền này mạnh lên. Ngược lại, nếu nhập khẩu vượt xuất khẩu hoặc các biện pháp thuế quan từ các nước khác (như Mỹ) làm giảm thương mại, giá trị đồng CNY có thể suy yếu. Các cuộc chiến thương mại, chẳng hạn như căng thẳng Mỹ-Trung, thường gây biến động mạnh cho đồng tiền này.