SDR (Special Drawing Rights) hay Quyền Rút Vốn Đặc Biệt, là một tài sản dự trữ quốc tế do Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tạo ra nhằm bổ sung nguồn dự trữ ngoại hối cho các quốc gia thành viên. Dù không phải là tiền tệ theo nghĩa truyền thống, SDR đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ thanh khoản toàn cầu. Trong bài viết này, hãy cùng GenZ Đầu Tư tìm hiểu SDR là gì, cơ cấu thành phần của nó và cách thức hoạt động của SDR trên thị trường quốc tế nhé.
SDR là gì?
SDR, hay Quyền Rút Vốn Đặc Biệt (Special Drawing Rights), là một loại tài sản dự trữ quốc tế do Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) sáng tạo ra vào năm 1969, nhằm đối phó với những hạn chế trong hệ thống tiền tệ toàn cầu lúc bấy giờ. SDR không phải là một loại tiền tệ theo nghĩa truyền thống, bởi nó không được sử dụng trực tiếp trong thanh toán mua bán hàng hóa, dịch vụ hay trong lưu thông thị trường nội địa.
Thay vào đó, SDR hoạt động như một đơn vị tài khoản quốc tế, dùng để ghi nhận giao dịch giữa các quốc gia thành viên và IMF, đồng thời cũng có thể chuyển đổi thành các đồng tiền tự do sử dụng như USD, EUR, JPY, GBP hoặc CNY.
Xem thêm: Flash Services PMI là gì? Chỉ số này tác động đến Forex thế nào?
Trong bối cảnh các cú sốc kinh tế hoặc khủng hoảng tài chính, SDR cung cấp cho các quốc gia một nguồn lực bổ sung giúp giảm áp lực đối với dự trữ quốc gia mà không cần vay nợ thương mại hoặc phải điều chỉnh mạnh cán cân thanh toán. Với vai trò trung gian, SDR góp phần đa dạng hóa dự trữ, giảm sự phụ thuộc quá mức vào một hoặc vài đồng tiền chủ đạo, đồng thời nâng cao tính linh hoạt cho các nền kinh tế trên thế giới.
Lý do ra đời của SDR: Năm 1960, các nước lo ngại rằng nguồn cung tiền tệ dự trữ sẽ không đủ để hỗ trợ sự mở rộng thương mại quốc tế. SDR ra đời như một công cụ để đảm bảo rằng các quốc gia có thể tiếp cận nguồn tài chính dự phòng khi cần thiết.
Ai quản lý và điều chỉnh SDR?
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) là tổ chức duy nhất chịu trách nhiệm toàn diện đối với việc quản lý, phát hành, phân bổ và giám sát SDR trên toàn cầu. IMF đảm bảo rằng SDR được sử dụng đúng mục đích như một công cụ bổ sung thanh khoản quốc tế và hỗ trợ ổn định hệ thống tài chính toàn cầu. Cụ thể, vai trò của IMF bao gồm:
- Phát hành SDR: IMF quyết định thời điểm và khối lượng phân bổ SDR cho các quốc gia thành viên nhằm đối phó với những thách thức thanh khoản quốc tế, đặc biệt trong các giai đoạn khủng hoảng kinh tế toàn cầu như khủng hoảng tài chính 2008 hay đại dịch COVID-19.
- Phân bổ SDR: Khi có phân bổ mới, SDR được phân chia cho các quốc gia thành viên dựa trên tỷ lệ hạn mức góp vốn (quota) của từng quốc gia tại IMF. Quốc gia có tỷ trọng quota lớn hơn sẽ nhận được lượng SDR nhiều hơn.
- Giám sát sử dụng SDR: IMF theo dõi chặt chẽ cách các quốc gia sử dụng SDR, đảm bảo rằng chúng được dùng đúng cách — chủ yếu để tăng dự trữ ngoại hối, hỗ trợ thanh toán quốc tế, hoặc thực hiện các nghĩa vụ tài chính với IMF.
- Bảo đảm tính linh hoạt: IMF thiết kế cơ chế linh hoạt cho phép các quốc gia tự do quyết định sử dụng SDR như thế nào trong khuôn khổ quy định, đồng thời hỗ trợ cơ chế mua bán SDR giữa các nước thành viên.
Cơ cấu của giỏ SDR
Các đồng tiền cấu thành giỏ SDR là gì?
Ban đầu, khi được Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) giới thiệu vào năm 1969, giỏ SDR bao gồm tới 16 loại tiền tệ khác nhau. Các đồng tiền này phản ánh sự đa dạng của nền kinh tế toàn cầu thời kỳ đó, chủ yếu bao gồm các loại tiền tệ mạnh từ các nước phát triển có hoạt động thương mại quốc tế lớn. Tuy nhiên, để đơn giản hóa cơ cấu và tăng tính hiệu quả trong việc quản lý, IMF đã tiến hành tinh gọn danh mục này theo thời gian.
Đến năm 1981, số lượng tiền tệ trong giỏ SDR được rút gọn chỉ còn 5 đồng tiền chủ chốt. Hiện nay, giỏ SDR bao gồm:
- Đô la Mỹ (USD): Là đồng tiền mạnh nhất thế giới, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong giỏ SDR. USD được sử dụng rộng rãi trong thanh toán quốc tế, dự trữ ngoại hối và đầu tư tài chính toàn cầu.
- Euro (EUR): Đại diện cho sức mạnh kinh tế của Liên minh Châu Âu, Euro đóng vai trò quan trọng thứ hai trong giỏ SDR, phản ánh vị thế của khu vực này trong thương mại và tài chính thế giới.
- Nhân dân tệ Trung Quốc (CNY): Được chính thức bổ sung vào giỏ SDR từ năm 2016, đánh dấu một cột mốc lớn trong tiến trình quốc tế hóa đồng Nhân dân tệ, đồng thời thừa nhận vai trò ngày càng tăng của Trung Quốc trong nền kinh tế toàn cầu.
- Yên Nhật (JPY): Là đồng tiền đại diện cho nền kinh tế lớn thứ ba thế giới. Yên Nhật có lịch sử lâu dài trong thương mại quốc tế và là một trong những đồng tiền được giao dịch nhiều nhất toàn cầu.
- Bảng Anh (GBP): Đại diện cho sức mạnh tài chính của Vương quốc Anh, đặc biệt với vị thế của London là trung tâm tài chính hàng đầu thế giới.
Xem thêm: Mô hình sóng sói là gì? Cách giao dịch hiệu quả với mô hình sóng sói
Tỷ trọng của các đồng tiền trong giỏ SDR
Tỷ trọng được điều chỉnh 5 năm một lần dựa trên:
- Khối lượng giao dịch ngoại thương.
- Khối lượng giao dịch tài chính quốc tế.
Vai trò của SDR trong hệ thống tài chính toàn cầu
Công cụ bổ sung thanh khoản quốc tế
Một trong những vai trò cốt lõi của SDR là tăng cường nguồn thanh khoản cho hệ thống tài chính toàn cầu. Trong những thời kỳ kinh tế bất ổn hoặc khủng hoảng tài chính, các quốc gia thường phải đối mặt với áp lực lớn về nguồn dự trữ ngoại hối để đảm bảo thanh toán quốc tế. Thay vì phải thực hiện các biện pháp gây bất ổn như:
- Thâm hụt thương mại kéo dài.
- Tăng vay nợ nước ngoài.
- Hoặc bán tháo tài sản chiến lược.
SDR giúp duy trì niềm tin vào khả năng thanh toán quốc tế của một quốc gia mà không làm gia tăng gánh nặng nợ nần hay làm suy yếu cán cân thương mại. Bằng cách đó, SDR góp phần ổn định tỷ giá hối đoái, giảm thiểu biến động thị trường và hỗ trợ duy trì đà tăng trưởng kinh tế toàn cầu.
Công cụ hỗ trợ dự trữ ngoại hối quốc gia
Bên cạnh chức năng bổ sung thanh khoản, SDR còn đóng vai trò như một thành phần quan trọng trong danh mục dự trữ ngoại hối của nhiều quốc gia, đặc biệt là các nền kinh tế đang phát triển và thị trường mới nổi.
- Đa dạng hóa rủi ro: Khi nắm giữ SDR, các quốc gia có thể giảm sự phụ thuộc quá lớn vào một đồng tiền riêng lẻ (ví dụ: USD hoặc EUR). Điều này giúp họ hạn chế rủi ro tỷ giá khi thị trường biến động mạnh.
- Tăng tính ổn định: Vì giá trị của SDR dựa trên giỏ tiền tệ đa dạng, nó có xu hướng ổn định hơn so với một đồng tiền đơn lẻ. Điều này mang lại sự an toàn cao hơn cho kho dự trữ quốc gia trong những thời kỳ thị trường tài chính biến động mạnh.
- Thanh toán quốc tế dễ dàng: Các quốc gia có thể sử dụng SDR để thanh toán các nghĩa vụ quốc tế, đặc biệt là các khoản vay từ IMF hoặc thực hiện giao dịch chuyển đổi sang các đồng tiền mạnh khác khi cần thiết.
Nhờ vai trò này, SDR trở thành một công cụ quan trọng trong chiến lược quản lý dự trữ ngoại hối của các ngân hàng trung ương, đồng thời củng cố tính bền vững tài chính quốc gia trước các cú sốc kinh tế toàn cầu.
Kết luận
Trong bức tranh phức tạp của hệ thống tài chính toàn cầu, SDR (Special Drawing Rights) nổi lên như một công cụ độc đáo và thiết yếu. Với cơ cấu linh hoạt dựa trên giỏ tiền tệ mạnh và cách thức vận hành thông minh, SDR đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung thanh khoản, hỗ trợ dự trữ ngoại hối và thúc đẩy ổn định kinh tế cho các quốc gia thành viên IMF.