Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) được ví như một “siêu hiệp định” thương mại tự do, quy tụ 15 quốc gia thành viên, chiếm tới 30% GDP toàn cầu. Với mục tiêu xóa bỏ các rào cản thương mại, thiết lập quy tắc xuất xứ chung và tạo ra một khu vực kinh tế mở cửa, RCEP hứa hẹn mang lại những tác động sâu rộng đến nền kinh tế khu vực và toàn cầu. Bài viết này, GenZ Đầu Tư sẽ đi sâu phân tích RCEP là gì, đồng thời làm rõ những tác động mà hiệp định này mang lại cho các quốc gia thành viên, đặc biệt là Việt Nam.
RCEP là gì?
Định nghĩa
Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) được biết đến là hiệp định thương mại tự do (FTA) lớn nhất thế giới xét về quy mô GDP, chiếm khoảng 30% GDP toàn cầu và 30% dân số thế giới. Mục tiêu chính của RCEP là giảm thiểu, thậm chí xóa bỏ thuế quan và các rào cản phi thuế quan đối với hàng hóa và dịch vụ giữa các quốc gia thành viên.
Thông qua đó, RCEP góp phần xây dựng một khu vực kinh tế mở, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại và đầu tư, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của chuỗi cung ứng trong khu vực.
Xem thêm: BRICS là gì? Tìm hiểu chi tiết vai trò và ảnh hưởng của BRICS
Mục đích và ý nghĩa của RCEP
RCEP mang đến những lợi ích kinh tế to lớn cho các quốc gia thành viên. Trước hết, hiệp định này góp phần tăng cường hội nhập kinh tế khu vực, tạo ra một thị trường thống nhất và hấp dẫn, thúc đẩy mạnh mẽ tăng trưởng kinh tế thông qua việc giảm thuế quan và mở cửa thị trường, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại và đầu tư.
Đặc biệt, RCEP thiết lập quy tắc xuất xứ thống nhất, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tận dụng tối đa lợi thế của chuỗi cung ứng khu vực. Không chỉ vậy, việc đơn giản hóa thủ tục hải quan và quy tắc thương mại giúp giảm đáng kể chi phí kinh doanh cho các doanh nghiệp, tăng cường sức hấp dẫn đầu tư nhờ môi trường đầu tư minh bạch và ổn định.
Lịch sử hình thành và phát triển của RCEP
- Khởi đầu (2011-2012):
Ý tưởng về RCEP được đưa ra lần đầu tiên tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 19 ở Bali, Indonesia vào tháng 11 năm 2011.
Các cuộc đàm phán chính thức bắt đầu vào tháng 5 năm 2013 tại Phnom Penh, Campuchia, với sự tham gia của 10 quốc gia thành viên ASEAN và 6 đối tác đối thoại (Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand).
- Quá trình đàm phán (2013-2019):
Trải qua 31 vòng đàm phán kéo dài, các quốc gia thành viên đã nỗ lực để đạt được sự đồng thuận về các điều khoản của hiệp định. Vào thời điểm cơ bản hoàn tất đàm phán văn kiện RCEP vào tháng 11/2019, Ấn Độ đã tuyên bố rút khỏi Hiệp định.
- Ký kết (2020):
Ngày 15 tháng 11 năm 2020, Hiệp định RCEP chính thức được ký kết tại Hà Nội, Việt Nam, trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 và các hội nghị cấp cao liên quan.
Hiệp định được ký kết bởi 15 quốc gia, bao gồm 10 nước thành viên ASEAN và 5 nước đối tác (Úc, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand).
- Hiệu lực (2022):
Hiệp định RCEP chính thức có hiệu lực vào ngày 1 tháng 1 năm 2022, sau khi được các quốc gia thành viên phê chuẩn.
Các nội dung chính của RCEP
Cắt giảm thuế quan và mở cửa thị trường
Mục tiêu:
RCEP đặt mục tiêu loại bỏ hoặc giảm đáng kể thuế quan đối với hàng hóa giao dịch giữa các quốc gia thành viên, mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp mở rộng thị trường, đồng thời thúc đẩy xuất nhập khẩu. Điều này không chỉ giúp giảm chi phí, tăng cường cạnh tranh mà còn tạo điều kiện hình thành chuỗi cung ứng khu vực.
Tác động:
- Giảm chi phí cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.
- Tăng cường cạnh tranh, thúc đẩy đổi mới và nâng cao chất lượng sản phẩm.
- Tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành chuỗi cung ứng khu vực.
Quy tắc xuất xứ và thuận lợi hóa thương mại
Quy tắc xuất xứ trong RCEP được thiết lập một cách thống nhất, cho phép hàng hóa được công nhận xuất xứ RCEP nếu thỏa mãn các tiêu chí cụ thể. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc tận dụng lợi thế của chuỗi cung ứng khu vực, giảm thiểu rào cản thương mại và khuyến khích sự phát triển của các hoạt động sản xuất và thương mại xuyên biên giới.
Thuận lợi hóa thương mại là một nội dung quan trọng khác của RCEP, thông qua việc đơn giản hóa các thủ tục hải quan, kiểm dịch và các quy trình liên quan đến thương mại. Điều này giúp giảm thiểu chi phí và thời gian giao dịch, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động thương mại và đầu tư, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của một môi trường kinh doanh hiệu quả và cạnh tranh.
Đầu tư, dịch vụ và sở hữu trí tuệ
- Đầu tư: RCEP tạo ra một môi trường đầu tư minh bạch và ổn định, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Điều này khuyến khích đầu tư vào khu vực, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
- Dịch vụ: RCEP mở cửa thị trường dịch vụ trong nhiều lĩnh vực, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ xuyên biên giới. Điều này thúc đẩy sự phát triển của ngành dịch vụ trong khu vực.
- Sở hữu trí tuệ: RCEP thiết lập các tiêu chuẩn bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, khuyến khích sáng tạo và đổi mới. Điều này tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ và sáng tạo.
Các lĩnh vực hợp tác khác
Thương mại điện tử: RCEP đã thiết lập các quy tắc và tiêu chuẩn chung cho thương mại điện tử, nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các giao dịch trực tuyến giữa các quốc gia thành viên. Bước tiến này không chỉ đơn thuần là việc đơn giản hóa các thủ tục, mà còn là nền tảng vững chắc để thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử trong toàn khu vực, mở ra một kỷ nguyên mới cho các doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs): Hiểu rõ tầm quan trọng của SMEs, RCEP đã đưa ra các điều khoản đặc biệt, tạo ra một sân chơi bình đẳng hơn cho các doanh nghiệp này khi tham gia vào thương mại quốc tế. Nhờ vậy, SMEs có thể tự tin tận dụng những cơ hội mà RCEP mang lại, tăng cường khả năng cạnh tranh và góp phần vào sự phát triển kinh tế chung của khu vực.
Xem thêm: IMF là gì? IMF có ảnh hưởng đến thị trường Forex như thế nào?
Tác động của RCEP đến nền kinh tế và các quốc gia thành viên
Đối với kinh tế toàn cầu:
- Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế: RCEP tạo ra một khu vực thương mại tự do lớn, giúp tăng cường thương mại và đầu tư, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Với quy mô chiếm khoảng 30% GDP toàn cầu, tác động từ RCEP có thể mang lại những thay đổi lớn cho cán cân kinh tế.
- Tái cấu trúc chuỗi cung ứng: RCEP giúp đơn giản hóa quy tắc xuất xứ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành và phát triển chuỗi cung ứng khu vực. Điều này có thể dẫn đến sự dịch chuyển chuỗi cung ứng, với các quốc gia thành viên RCEP trở thành trung tâm sản xuất và thương mại quan trọng.
- Tăng cường hội nhập kinh tế khu vực: RCEP củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trong các vấn đề kinh tế khu vực, đồng thời tăng cường sự liên kết giữa các nền kinh tế lớn ở châu Á – Thái Bình Dương.
Đối với các quốc gia thành viên (đặc biệt là Việt Nam)
Tăng cường xuất khẩu: Việc cắt giảm thuế quan và mở cửa thị trường theo Hiệp định RCEP tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tăng cường xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ. Việt Nam, với lợi thế sản xuất và xuất khẩu, có thể tận dụng hiệu quả hiệp định này để mở rộng thị trường, đặc biệt là trong các ngành dệt may, da giày, nông sản và điện tử.
Thu hút đầu tư nước ngoài: RCEP thiết lập một môi trường đầu tư minh bạch và ổn định, giúp thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vào khu vực. Việt Nam, với vị trí địa lý thuận lợi và chi phí sản xuất cạnh tranh, có thể tận dụng cơ hội này để thu hút đầu tư vào các ngành công nghiệp tiềm năng như công nghệ cao, năng lượng tái tạo và chế biến chế tạo.
Tạo cơ hội tham gia chuỗi cung ứng: RCEP giúp các doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực, nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh. Quy tắc xuất xứ thống nhất tạo điều kiện thuận lợi cho việc sản xuất hàng hóa trung gian và xuất khẩu thành phẩm, từ đó tăng cường giá trị gia tăng cho hàng hóa Việt Nam.
Thúc đẩy phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs): RCEP bao gồm các điều khoản hỗ trợ đặc biệt cho SMEs, giúp các doanh nghiệp này tham gia vào thương mại quốc tế. Với số lượng lớn SMEs, Việt Nam có thể tận dụng hiệu quả các điều khoản này để nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường xuất khẩu cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Kết luận
RCEP không chỉ là một hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới về quy mô, mà còn là một cơ hội vàng để Việt Nam thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao vị thế trên trường quốc tế. Việc tận dụng hiệu quả những lợi ích từ RCEP sẽ đóng vai trò then chốt trong việc hiện thực hóa mục tiêu phát triển kinh tế bền vững của Việt Nam.
