Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu ngày càng biến động, vai trò của các ngân hàng trung ương trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Đặc biệt, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) đang nổi lên như một nhân tố chủ chốt, có ảnh hưởng sâu rộng đến thị trường tài chính quốc tế. Vậy PBOC là gì? Hãy cùng GenZ Đầu Tư tìm hiểu nhé!
PBOC là gì?
Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (People’s Bank of China, viết tắt là PBOC) là ngân hàng trung ương của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý chính sách tiền tệ và hệ thống tài chính của quốc gia này. Được thành lập vào ngày 01/12/1948, PBOC là một trong những tổ chức tài chính lâu đời nhất ở Trung Quốc hiện đại, với sứ mệnh đảm bảo sự ổn định kinh tế vĩ mô và hỗ trợ sự phát triển bền vững của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Không giống như các ngân hàng trung ương khác trên thế giới, chẳng hạn như Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) hay Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), PBOC hoạt động trực tiếp dưới sự chỉ đạo của Hội đồng Nhà nước Trung Quốc, tức là chính phủ trung ương, điều này phản ánh tính tập trung cao độ trong hệ thống quản lý kinh tế của quốc gia. PBOC không chỉ chịu trách nhiệm điều hành chính sách tiền tệ mà còn giám sát các hoạt động tài chính, phát hành tiền tệ và quản lý dự trữ ngoại hối của Trung Quốc.
Với sự tăng trưởng kinh tế nhanh chóng của Trung Quốc kể từ cuối thế kỷ 20, PBOC đã trở thành một nhân tố quan trọng không chỉ trong nước mà còn trên trường quốc tế, ảnh hưởng đến các thị trường tài chính toàn cầu, bao gồm cả thị trường ngoại hối. Sự hiện diện của PBOC trong hệ thống tài chính toàn cầu ngày càng được chú ý khi Trung Quốc thúc đẩy quá trình quốc tế hóa đồng Nhân dân tệ, biến nó thành một trong những đồng tiền được sử dụng rộng rãi trong thương mại và đầu tư quốc tế.
Lịch sử hình thành và phát triển
PBOC được thành lập vào 01/12/1948, ngay trước khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa chính thức ra đời vào năm 1949. Sự ra đời của ngân hàng này là kết quả của việc sáp nhập ba ngân hàng lớn thuộc khu vực do Đảng Cộng sản Trung Quốc kiểm soát: Ngân hàng Hoa Bắc, Ngân hàng Bắc Hải, và Ngân hàng Nông dân Trung Quốc.
Trong những năm đầu, PBOC đóng vai trò là công cụ để thống nhất hệ thống tiền tệ trong nước, vốn bị phân mảnh nghiêm trọng sau nhiều thập kỷ chiến tranh và bất ổn kinh tế. Giai đoạn này, PBOC không chỉ là ngân hàng trung ương mà còn hoạt động như một ngân hàng thương mại, trực tiếp tham gia vào các giao dịch tài chính và phát hành tiền tệ để phục vụ nhu cầu của nền kinh tế kế hoạch tập trung.
Sau cải cách kinh tế mở cửa của Trung Quốc vào cuối những năm 1970 dưới sự lãnh đạo của Đặng Tiểu Bình, PBOC bắt đầu chuyển đổi vai trò của mình. Năm 1983, Hội đồng Nhà nước quyết định tách chức năng ngân hàng thương mại ra khỏi PBOC, giao cho các ngân hàng như Ngân hàng Công thương Trung Quốc (ICBC) và Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc (CCB), để PBOC tập trung hoàn toàn vào nhiệm vụ điều hành chính sách tiền tệ.
Đến năm 1995, Luật Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc được ban hành, chính thức xác định PBOC là ngân hàng trung ương độc lập với các hoạt động thương mại, có nhiệm vụ chính là duy trì sự ổn định giá trị của đồng Nhân dân tệ và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Kể từ đó, PBOC đã trải qua nhiều cải cách để thích nghi với sự phát triển của nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.
Trong thế kỷ 21, PBOC tiếp tục mở rộng ảnh hưởng của mình khi Trung Quốc trở thành một cường quốc kinh tế. Đặc biệt, từ năm 2005, PBOC bắt đầu điều chỉnh cơ chế tỷ giá hối đoái, chuyển từ việc neo chặt đồng Nhân dân tệ vào đồng đô la Mỹ sang một cơ chế linh hoạt hơn, dựa trên rổ tiền tệ quốc tế. Điều này đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử phát triển của PBOC, khẳng định vai trò của nó trong việc quản lý một nền kinh tế ngày càng phức tạp và toàn cầu hóa.
Xem thêm: Leading Indicators là gì? Có gì khác so với Lagging Indicators?
Cấu trúc của PBOC
Cấu trúc tổ chức của PBOC được thiết kế theo mô hình tập trung, phản ánh hệ thống quản lý hành chính của Trung Quốc. Dưới đây là các thành phần chính trong cấu trúc của PBOC:
- Thống đốc: Đứng đầu PBOC là Thống đốc, hiện tại là ông Phan Công Thắng (Pan Gongsheng, từ tháng 7 năm 2023), chịu trách nhiệm điều hành mọi hoạt động của ngân hàng dưới sự chỉ đạo của Hội đồng Nhà nước.
- Phó Thống đốc: Thống đốc được hỗ trợ bởi một số Phó Thống đốc, mỗi người phụ trách các lĩnh vực cụ thể như chính sách tiền tệ, quản lý ngoại hối, hoặc giám sát tài chính.
- Ủy ban Chính sách Tiền tệ (MPC): Đây là cơ quan tư vấn, bao gồm các chuyên gia kinh tế, đại diện chính phủ, và lãnh đạo ngân hàng, chịu trách nhiệm đưa ra các quyết định quan trọng về chính sách tiền tệ.
- Mạng lưới chi nhánh: PBOC có trụ sở chính tại Bắc Kinh và các chi nhánh cấp tỉnh, thành phố, khu vực trên toàn quốc, thực hiện giám sát ngân hàng địa phương, thực thi chính sách tiền tệ, và quản lý lưu thông tiền tệ.
- Cơ quan trực thuộc: Bao gồm Cục Quản lý Ngoại hối Nhà nước (SAFE), phụ trách quản lý dự trữ ngoại hối và các giao dịch xuyên biên giới.
Sự phụ thuộc vào chính phủ trung ương là một đặc điểm nổi bật của PBOC. Không giống các ngân hàng trung ương phương Tây có mức độ độc lập cao, PBOC hoạt động như một phần của bộ máy nhà nước, thực hiện chính sách kinh tế theo định hướng của Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Mục tiêu và vai trò
Mục tiêu
PBOC đặt ra các mục tiêu cụ thể để điều hành nền kinh tế Trung Quốc, bao gồm:
- Ổn định giá trị đồng Nhân dân tệ: Duy trì sự ổn định trong nước (kiểm soát lạm phát) và quốc tế (ổn định tỷ giá hối đoái) thông qua các công cụ như lãi suất, tỷ lệ dự trữ bắt buộc, và can thiệp ngoại hối.
- Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững: Hỗ trợ việc làm và các chính sách phát triển dài hạn của chính phủ, như “Vành đai và Con đường” hay kinh tế xanh.
- Quốc tế hóa đồng Nhân dân tệ: Tăng cường sử dụng Nhân dân tệ trong thương mại và đầu tư toàn cầu, giảm phụ thuộc vào đô la Mỹ, đặc biệt sau khi được đưa vào rổ SDR của IMF năm 2016.
Vai trò
PBOC đảm nhận nhiều vai trò quan trọng trong hệ thống kinh tế, bao gồm:
- Phát hành tiền tệ: Là cơ quan duy nhất phát hành và phân phối Nhân dân tệ trên toàn quốc.
- Điều hành chính sách tiền tệ: Sử dụng lãi suất cơ bản (LPR), quản lý thanh khoản, và điều chỉnh cung tiền để kiểm soát lạm phát hoặc kích thích kinh tế.
- Giám sát tài chính: Đảm bảo sự ổn định của các ngân hàng thương mại, tổ chức tài chính phi ngân hàng, và thị trường vốn, đặc biệt trong bối cảnh nợ xấu và rủi ro bất động sản.
- Quản lý dự trữ ngoại hối: Sử dụng nguồn dự trữ lớn để can thiệp vào thị trường Forex, ổn định tỷ giá Nhân dân tệ trong các giai đoạn biến động.
PBOC có tác động như thế nào đến thị trường Forex?
PBOC có ảnh hưởng đáng kể đến thị trường Forex, chủ yếu thông qua việc quản lý tỷ giá đồng Nhân dân tệ và các quyết định chính sách tiền tệ. Với quy mô nền kinh tế Trung Quốc và vai trò của nước này trong thương mại toàn cầu, bất kỳ động thái nào của PBOC đều có thể gây ra sóng gió trên thị trường Forex, đặc biệt đối với các cặp tiền tệ liên quan đến Nhân dân tệ (như USD/CNY, EUR/CNY) và các đồng tiền khác chịu ảnh hưởng gián tiếp như đô la Úc (AUD) hay đô la New Zealand (NZD).
Một trong những cách PBOC tác động đến Forex là thông qua can thiệp trực tiếp vào tỷ giá hối đoái. Mỗi ngày, PBOC công bố tỷ giá tham chiếu (fixing rate) cho đồng Nhân dân tệ so với đô la Mỹ, và thị trường chỉ được phép giao dịch trong biên độ ±2% quanh mức này. Khi thị trường có dấu hiệu biến động mạnh, PBOC có thể mua hoặc bán Nhân dân tệ từ dự trữ ngoại hối để ổn định tỷ giá, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị của USD/CNY và lan tỏa sang các cặp tiền tệ khác.
Ngoài ra, các chính sách tiền tệ của PBOC, như cắt giảm lãi suất hoặc tỷ lệ dự trữ bắt buộc, thường được hiểu là tín hiệu nới lỏng kinh tế, dẫn đến áp lực giảm giá lên Nhân dân tệ. Ngược lại, khi PBOC thắt chặt chính sách, đồng Nhân dân tệ có xu hướng tăng giá, kéo theo sự thay đổi trong tâm lý thị trường và dòng vốn quốc tế. Những quyết định này không chỉ ảnh hưởng đến các nhà giao dịch Forex mà còn tác động đến các thị trường hàng hóa và chứng khoán, tạo ra hiệu ứng domino trên toàn cầu.
Xem thêm: Kiến thức Forex
Kết luận
PBOC không chỉ là cơ quan quản lý tiền tệ của Trung Quốc mà còn là một thế lực tài chính toàn cầu. Với các chính sách và quyết định của mình, PBOC có khả năng định hình xu hướng thị trường, tác động đến dòng vốn quốc tế và ảnh hưởng đến sự ổn định của hệ thống tài chính toàn cầu. Việc hiểu rõ về PBOC là gì là điều cần thiết để nắm bắt được bức tranh kinh tế thế giới đang ngày càng thay đổi.
