NAFTA là gì? Đây là câu hỏi mở một quá trình khám phá về Hiệp định Thương mại Tự động Bắc Mỹ (NAFTA), một thỏa thuận kinh tế quan trọng giữa Hoa Kỳ, Canada và Mexico, có hiệu lực từ năm 1994. Từ lịch sử hình thành đến sự chuyển giao sang USMCA, GenZ Đầu Tư sẽ phân tích vai trò của NAFTA và hoạt động của nó trong bối cảnh hiện tại.
NAFTA là gì?
NAFTA hay Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ, là một thỏa thuận thương mại quan trọng được ký kết giữa ba quốc gia Bắc Mỹ: Hoa Kỳ, Canada và Mexico. Hiệp định này được ký kết vào ngày 17 tháng 12 năm 1992 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 1994. NAFTA được thiết kế nhằm tạo ra một khu vực thương mại khu vực nhằm làm lớn nhất thế giới vào thời điểm đó, với mục tiêu cung cấp trao đổi kinh tế trao đổi kinh tế và loại bỏ các rào cản giữa các thành viên nước.
Đây là một trong những Hiệp hội thương mại đầu tiên có quy mô khu vực lớn, kết nối nền kinh tế với quy mô và khả năng phát triển khác nhau: Hoa Kỳ (nền kinh tế lớn nhất thế giới), Canada (nền kinh tế phát triển phụ thuộc lớn vào xuất khẩu) và Mexico (một nền kinh tế đang phát triển có khả năng lớn). NAFTA đã tạo ra một thị trường chung với hơn 450 triệu dân và tổng GDP vượt quá 20 tỷ lệ USD vào thời điểm cao cấp.
Mục tiêu
Mục tiêu chính của NAFTA là thúc đẩy sự phát triển kinh tế giữa ba quốc gia gia thông qua việc làm:
- Loại bỏ rào cản thuế: Hầu hết các loại thuế nhập khẩu giữa Hoa Kỳ, Canada và Mexico được xóa hoặc giảm dần theo trình bày. Điều này giúp hàng hóa lưu thông dễ dàng hơn, giảm chi phí cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.
- Thúc đẩy thương mại và đầu tư: NAFTA khuyến khích các công ty đầu tư xuyên biên giới, mở rộng thị trường và tạo điều kiện cho các chuỗi cung ứng khu vực.
- Tăng cường hợp tác kinh tế: Ngoài thương mại, NAFTA còn đặt nền tảng cho hoạt động hợp nhất trong các lĩnh vực như lao động, môi trường và bảo vệ trí tuệ.
Nhờ các mục tiêu này, NAFTA đã giúp tăng trưởng thương mại giữa ba nước lên đáng kể. Ví dụ: kim ngạch thương mại giữa Hoa Kỳ và Mexico tăng từ 81 tỷ USD vào năm 1993 lên hơn 250 tỷ USD vào năm 2017, trước khi Hiệp định được thay thế.
Lịch sử phát triển
NAFTA ra đời trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế cân nổ vào cuối thế kỷ 20. Trước đó, Hoa Kỳ và Canada đã ký Hiệp định thương mại Tự do Canada-Hoa Kỳ (CUSFTA) vào năm 1988. NAFTA mở rộng Hiệp định này bằng cách đưa Mexico vào, tạo thành một khối thương mại ba bên. Ý tưởng về NAFTA được tặng mạnh mẽ dưới thời Tổng thống Mỹ George HW Bush, Thủ tướng Canada Brian Mulroney và Tổng thống Mexico Carlos Salinas de Gortari.
Tuy nhiên, sau hơn hai thập kỷ hoạt động, NAFTA bắt đầu đối mặt với nhiều chỉ trích. Một số ý kiến cho rằng Hiệp định này gây mất việc làm tại Hoa Kỳ do các công ty chuyển sản xuất sang Mexico, nơi chi phí lao động thấp hơn. Những cuộc tranh cãi này trở thành tâm điểm trong chiến dịch tranh cử của Tổng thống Mỹ Donald Trump năm 2016, người gọi NAFTA là “thỏa thuận thương mại tiền tệ nhất trong lịch sử”.
Kết quả là vào năm 2018, Hoa Kỳ, Canada và Mexico bắt đầu đàm phán lại NAFTA, dẫn đến sự ra đời của Hiệp định Hoa Kỳ – Mexico – Canada (USMCA). USMCA chính thức thay thế NAFTA vào ngày 1 tháng 7 năm 2020, nhưng sản phẩm của NAFTA vẫn có chiều sâu ảnh hưởng.
Các đặc điểm chính của NAFTA
NAFTA không chỉ là một Hiệp định thương mại đơn thuần mà còn bao gồm nhiều quy định chi tiết nhằm điều chỉnh mối liên hệ kinh tế giữa các nước thành viên. Một số đặc điểm nổi bật của bao NAFTA bao gồm:
- Miễn giảm thuế: Hơn 99% hàng hóa hóa giao dịch giữa nước được miễn thuế hoặc chịu thuế rất thấp. Ví dụ, các sản phẩm nông nghiệp, ô tô và dệt có thể được hưởng lợi từ chính sách này.
- Quy định về xuất xứ (Quy tắc xuất xứ): Để được hưởng ưu đãi thuế, hàng hóa phải có nguồn gốc từ một trong ba nước thành viên, chống chặn các quốc gia bên ngoài lợi ích NAFTA để xuất khẩu vào khu vực.
- Bảo vệ đầu tư: NAFTA thiết lập các quy tắc bảo vệ nhà đầu tư nước ngoài, cho phép các công ty chính phủ phủ chính nếu chính sách của nước sở tại gây thiệt hại cho họ.
- Hợp tác lao động và môi trường: Mặc dù ban đầu được trích dẫn vì thiếu quan tâm đến lao động và môi trường, NAFTA sau đó bổ sung các đồng ý để cải thiện điều kiện làm việc và giảm thiểu tác động đến môi trường hoạt động thương mại.
- Thương mại dịch vụ và sở hữu trí tuệ: NAFTA đưa ra các quy định tiên tiến về dịch vụ thương mại (như tài chính, Viễn thông) và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, tạo tiền đề cho các hiệp định thương mại sau này.
Xem thêm: Bloomberg là gì? Có nên sử dụng thông tin từ Bloomberg để giao dịch?
NAFTA tác động lên thị trường Forex như thế nào?
NAFTA tác động trực tiếp đến tiền tệ có giá trị. Giá USD tăng khi xuất khẩu Mỹ sang Canada và Mexico tăng, nhưng có thể giảm khi Hiệp định bất ổn, như giai đoạn 2017 – 2018. CAD ổn định nhờ thương mại đối với Mỹ (chiếm 75% nhà xuất khẩu Canada), nhưng giảm giá khi NAFTA bị đe dọa. MXN, phụ thuộc 80% vào Mỹ, biến động mạnh nhất, như khi USD/MXN tăng từ 18,5 lên 21,5 trong năm 2016 – 2017.
Các cặp tiền tệ cũng chịu ảnh hưởng. USD/CAD giảm khi thương mại phương Tây, nhưng tăng trong tranh chấp thuế thép năm 2018. USD/MXN biến động lớn, tăng khi NAFTA rủi ro và giảm khi USMCA ra đời năm 2018. Ngoài ra, NAFTA ảnh hưởng tiếp đến EUR, JPY khi chuỗi cung cấp toàn cầu thay đổi và đưa giá vàng lên trong giai đoạn bất ổn.
Tâm lý thị trường cũng đóng vai trò lớn. Tin tức đàm phán NAFTA gây ra sự biến đổi trong thời hạn ngắn, chẳng hạn như khi USMCA được ký kết, giá MXN và CAD tăng lên. Ngược lại, không ổn định từ NAFTA tạo cơ sở hạ tầng. Do đó, NAFTA không chỉ định hình thức kinh tế nào còn ảnh hưởng đến xu hướng Forex.
NAFTA trong bối cảnh hiện tại
NAFTA đã chính thức chấm dứt vào ngày 01/07 2020, khi được thay thế bởi USMCA (Hiệp định Hoa Kỳ – Mexico – Canada). Tuy nhiên, sự khác biệt của NAFTA vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến khu vực kinh tế và thương mại Bắc Mỹ trong bối cảnh hiện tại.
Sau hơn 25 năm tồn tại (1994 – 2020), NAFTA đã tạo ra một khối thương mại lớn, loại bỏ hầu hết thuế giữa Hoa Kỳ, Canada và Mexico, cuối cùng là giao thương và tích hợp chuỗi cung ứng khu vực. Dù không còn hiệu lực, những cuộc tranh luận về tác động của nó – từ công việc tạo ra việc làm đến mất việc làm chuyển sản xuất – vẫn là chủ đề nóng hổi trong chính trị và kinh tế.
Trong bối cảnh năm 2025, USMCA – phiên bản nâng cấp của NAFTA – đã được đánh giá lại các chuẩn thành viên nước vào năm 2026, theo điều khoản đánh giá định kỳ 6 năm. Cuộc đối thoại này diễn ra trong thời điểm nhạy cảm, khi Tổng thống Donald Trump trở lại nắm quyền tại Mỹ và đề xuất áp thuế 25% lên hàng hóa từ Canada và Mexico. Động thái này cho thấy sự bất ổn trong cam thương mại do NAFTA từng đại diện, đồng thời đặt ra các quy thức cho USMCA khi các loại nước phải cân bằng giữa hợp lý kinh tế và áp lực chính trị nội bộ.
Tác động của NAFTA lên thị trường tài chính, đặc biệt là Forex, vẫn được nhận biết gián đoạn qua USMCA. Các đồng USD, CAD và MXN tiếp tục biến đổi dựa trên thương mại chính sách và dòng hóa hóa.
Ví dụ: khi Trump công bố thuế quan vào đầu năm 2025, MXN và CAD là đối tượng áp lực giảm giá, trong khi USD dao động do tâm lý thị trường. Hơn nữa, với cuộc bầu cử Canada vào cuối năm 2025 và chính phủ mới của Mexico dưới thời Tổng thống Claudia Sheinbaum (từ tháng 10 năm 2024), các thương mại ưu tiên có thể thay đổi, ảnh hưởng đến cách USMCA được thực hiện trong tương lai.
Xem thêm: USMCA là gì? USMCA tác động lên thị trường Forex như thế nào?
Kết luận
NAFTA là gì không chỉ là câu hỏi về một hiệp định thương mại, mà còn là câu chuyện về sự kết nối kinh tế giữa Hoa Kỳ, Canada và Mexico, với ảnh hưởng kéo dài đến thị trường Forex và hơn thế nữa. Dù đã được USMCA thay thế vào năm 2020, di sản của NAFTA vẫn tồn tại trong khu vực thương mại và tiền tệ biến đổi. Trong bối cảnh năm 2025, với những công thức mới từ chính sách thuế quan và đàm phán USMCA, hãy hiểu biết về NAFTA tiếp theo là chìa khóa để bắt xu hướng kinh tế và tài chính toàn cầu.
