Trong thế giới tài chính và kinh tế, việc nắm bắt các chỉ số quan trọng là chìa khóa để hiểu rõ bức tranh toàn cảnh. Một trong những chỉ số được theo dõi chặt chẽ nhất là chỉ số ISM (Institute for Supply Management). Vậy chỉ số ISM là gì và tại sao nó lại có tầm ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế và thị trường? Bài viết này, GenZ Đầu Tư sẽ đi sâu vào khám phá khái niệm, cách thức hoạt động và ý nghĩa của chỉ số ISM, giúp bạn có cái nhìn toàn diện về công cụ đo lường sức khỏe kinh tế quan trọng này.
Chỉ số ISM là gì?
Định nghĩa
Chỉ số ISM (Institute for Supply Management Index) là một chỉ số kinh tế quan trọng, thường được sử dụng để đánh giá tình hình hoạt động của ngành sản xuất hoặc dịch vụ tại một quốc gia, đặc biệt là ở Hoa Kỳ. Chỉ số này do Viện Quản lý Cung ứng (Institute for Supply Management – ISM) phát triển và công bố hàng tháng, dựa trên dữ liệu khảo sát từ các nhà quản lý mua hàng (purchasing managers) trong các doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực khác nhau.
Xem thêm: CPI là gì? Các yếu tố ảnh hưởng đến Chỉ số giá tiêu dùng (CPI)
ISM có hai chỉ số chính:
- Chỉ số ISM Sản xuất (ISM Manufacturing Index): Đo lường sức khỏe của ngành sản xuất. Nó được tính toán dựa trên khảo sát từ hơn 300 công ty sản xuất ở Hoa Kỳ.
- Chỉ số ISM Phi sản xuất (ISM Non-Manufacturing Index): Đo lường hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ và các ngành phi sản xuất, bao gồm các ngành như tài chính, y tế, bán lẻ, v.v.
Giới thiệu về Viện Quản lý Cung ứng (ISM)
Viện Quản lý Cung ứng (Institute for Supply Management – ISM) là một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Hoa Kỳ, được thành lập vào năm 1915 với tên gọi ban đầu là Hiệp hội Quốc gia các Đại lý Mua hàng (National Association of Purchasing Agents – NAPA). Đến năm 2002, tổ chức đổi tên thành ISM để phản ánh vai trò mở rộng của mình trong lĩnh vực quản lý chuỗi cung ứng và mua sắm. ISM là một trong những tổ chức lâu đời và có ảnh hưởng nhất trong ngành quản lý cung ứng trên toàn cầu.
Trụ sở chính của ISM đặt tại Tempe, bang Arizona, Hoa Kỳ. Tổ chức này hiện có hàng chục nghìn thành viên, bao gồm các chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực mua sắm, logistics, và quản lý chuỗi cung ứng trên khắp thế giới.
Quá trình khảo sát và thu thập dữ liệu
Lựa chọn đối tượng khảo sát
- Mẫu khảo sát: ISM chọn một nhóm đại diện gồm hàng trăm nhà quản lý mua hàng từ các công ty thuộc nhiều ngành công nghiệp khác nhau trên toàn Hoa Kỳ. Đối với Chỉ số Sản xuất, mẫu thường bao gồm hơn 300 công ty từ khoảng 20 ngành sản xuất (như ô tô, hóa chất, máy móc, v.v.). Đối với Chỉ số Phi sản xuất, mẫu bao gồm các ngành dịch vụ như tài chính, y tế, bán lẻ, v.v.
- Tiêu chí lựa chọn: Các công ty được chọn dựa trên quy mô, tầm quan trọng kinh tế và sự đa dạng ngành nghề để phản ánh chính xác tình hình kinh tế tổng thể.
Phương pháp khảo sát
- Bảng câu hỏi: ISM gửi bảng câu hỏi điện tử hoặc qua các phương thức liên lạc khác tới các nhà quản lý mua hàng. Bảng câu hỏi tập trung vào các khía cạnh cụ thể của hoạt động kinh doanh trong tháng vừa qua.
- Câu hỏi định tính: Các câu hỏi không yêu cầu số liệu cụ thể mà hỏi về xu hướng so với tháng trước, ví dụ: “Đơn hàng mới tăng, giảm hay không đổi?” Người tham gia trả lời bằng ba lựa chọn: “Tăng”, “Giảm”, hoặc “Không đổi”.
- Thời gian thu thập: Dữ liệu thường được thu thập vào nửa cuối của tháng để phản ánh hoạt động trong suốt tháng đó. Ví dụ, dữ liệu cho tháng 2/2025 sẽ được thu thập vào cuối tháng 2 và công bố vào đầu tháng 3/2025.
Xử lý dữ liệu
Tính toán chỉ số khuếch tán (Diffusion Index): Dữ liệu từ khảo sát được chuyển thành chỉ số khuếch tán theo công thức:
% “Tăng” + 0,5 × % “Không đổi” = Giá trị chỉ số (trên thang 0-100).
Chỉ số trên 50 cho thấy sự mở rộng, dưới 50 là thu hẹp.
Công bố kết quả
Báo cáo ISM Sản xuất thường được công bố vào ngày làm việc đầu tiên của tháng tiếp theo (ví dụ, ngày 03/03/2025 cho dữ liệu tháng 2/2025 nếu không trùng cuối tuần). Báo cáo Phi sản xuất được công bố vài ngày sau đó. Báo cáo bao gồm chỉ số tổng hợp và chi tiết từng thành phần, kèm theo bình luận từ các nhà quản lý về xu hướng hoặc vấn đề nổi bật (như gián đoạn chuỗi cung ứng).
Ảnh hưởng của ISM đến thị trường tài chính
Thị trường Chứng khoán
Tâm lý nhà đầu tư:
Chỉ số ISM được xem như một phong vũ biểu kinh tế, phản ánh sức khỏe tổng thể của nền kinh tế. Khi chỉ số này vượt ngưỡng 50, nó báo hiệu sự mở rộng và tăng trưởng, tạo nên tâm lý lạc quan mạnh mẽ cho giới đầu tư. Sự hưng phấn này thường thúc đẩy dòng tiền đổ vào thị trường chứng khoán, đẩy giá cổ phiếu tăng cao.
Ngược lại, khi chỉ số ISM rơi xuống dưới 50, đó là tín hiệu cảnh báo về nguy cơ suy thoái kinh tế. Sự lo lắng và bất an lan rộng, khiến nhà đầu tư vội vã bán tháo cổ phiếu để bảo toàn vốn, dẫn đến sự sụt giảm mạnh mẽ của thị trường.
Lợi nhuận doanh nghiệp:
Chỉ số ISM phản ánh hoạt động sản xuất và nhu cầu tiêu dùng. Khi các hoạt động này tăng trưởng, lợi nhuận của các doanh nghiệp cũng có xu hướng tăng lên, điều này tác động tích cực đến giá cổ phiếu. Đặc biệt, các công ty trong ngành sản xuất và công nghiệp sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chỉ số ISM.
Xem thêm: IMF là gì? IMF có ảnh hưởng đến thị trường Forex như thế nào?
Thị trường Trái phiếu
Ảnh hưởng đến lãi suất:
Chỉ số ISM tăng mạnh có thể làm dấy lên lo ngại về lạm phát, buộc Ngân hàng Trung ương phải can thiệp bằng cách tăng lãi suất. Khi lãi suất tăng, trái phiếu mới phát hành trở nên hấp dẫn hơn với lợi suất cao hơn, khiến giá của các trái phiếu cũ trên thị trường thứ cấp giảm xuống.
Ngược lại, nếu chỉ số ISM yếu, báo hiệu nền kinh tế đang suy yếu, Ngân hàng Trung ương có thể giảm lãi suất để kích thích tăng trưởng. Việc giảm lãi suất này làm giảm lợi suất của trái phiếu mới, khiến các trái phiếu hiện hành trở nên hấp dẫn hơn và đẩy giá của chúng lên cao.
Tín hiệu về rủi ro:
Chỉ số ISM yếu có thể báo hiệu rủi ro suy thoái kinh tế, khiến nhà đầu tư tìm kiếm các tài sản an toàn như trái phiếu chính phủ, làm tăng nhu cầu và giá trái phiếu.
Thị trường Tiền tệ
Ảnh hưởng đến giá trị đồng tiền:
Sức mạnh của chỉ số ISM có mối liên hệ mật thiết với niềm tin của nhà đầu tư vào sức khỏe của một nền kinh tế. Khi chỉ số này thể hiện sự tăng trưởng mạnh mẽ, nó củng cố lòng tin vào triển vọng kinh tế, thu hút dòng vốn đầu tư từ nước ngoài. Điều này làm tăng nhu cầu đối với đồng tiền của quốc gia đó, dẫn đến sự tăng giá của đồng tiền trên thị trường ngoại hối. Ngược lại, một chỉ số ISM yếu kém sẽ làm suy giảm niềm tin, khiến nhà đầu tư e ngại và rút vốn, gây áp lực giảm giá lên đồng tiền.
Ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ:
Các nhà giao dịch tiền tệ luôn theo dõi sát sao chỉ số ISM để dự đoán các bước đi tiếp theo trong chính sách tiền tệ của Ngân hàng Trung ương. Ví dụ, một chỉ số ISM cao bất ngờ có thể là dấu hiệu của áp lực lạm phát đang gia tăng. Trong tình huống này, thị trường sẽ kỳ vọng Ngân hàng Trung ương sẽ tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát.
Lãi suất tăng làm tăng sức hấp dẫn của đồng tiền, thu hút đầu tư và đẩy giá trị đồng tiền lên cao. Do đó, chỉ số ISM không chỉ phản ánh tình hình kinh tế hiện tại mà còn là một công cụ dự báo quan trọng cho các biến động tiền tệ trong tương lai.
Kết luận
Tóm lại, chỉ số ISM là một công cụ kinh tế mạnh mẽ, cung cấp cái nhìn sâu sắc về sức khỏe của ngành sản xuất và phi sản xuất, từ đó phản ánh tình trạng chung của nền kinh tế. Với khả năng dự báo sớm các xu hướng kinh tế, chỉ số ISM trở thành một chỉ báo không thể thiếu đối với các nhà đầu tư, nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp.