Cán cân thương mại, thước đo chênh lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu của một quốc gia, từ lâu đã được xem là một chỉ báo kinh tế quan trọng, phản ánh sức khỏe nền kinh tế và khả năng cạnh tranh quốc tế. Vậy, cán cân thương mại là gì và những biến động của nó ảnh hưởng như thế nào đến thị trường Forex đầy biến động? Hãy cùng GenZ Đầu Tư tìm hiểu sâu hơn về mối quan hệ mật thiết này nhé.
Cán cân thương mại là gì?
Cán cân thương mại là sự chênh lệch giữa giá trị hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu so với giá trị hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định, thường được tính theo quý hoặc năm. Nói một cách đơn giản, nó phản ánh sự cân bằng giữa những gì một quốc gia bán ra thị trường quốc tế và những gì quốc gia đó mua từ thị trường quốc tế.
Qua đó, cán cân thương mại đóng vai trò như một thước đo sức khỏe kinh tế của một quốc gia, cho thấy quốc gia đó đang thặng dư hay thâm hụt trong hoạt động thương mại quốc tế.
Xem thêm: Tài khoản Demo là gì? So sánh tài khoản Demo và tài khoản thật
Công thức tính cán cân thương mại là gì?
Cán cân thương mại = Giá trị Xuất khẩu – Giá trị Nhập khẩu
Trong đó:
- Xuất khẩu: Là tổng giá trị của tất cả hàng hóa và dịch vụ mà một quốc gia bán cho các quốc gia khác. Bao gồm các mặt hàng như nông sản, hàng tiêu dùng, máy móc, thiết bị, và các dịch vụ như du lịch, vận tải, và tài chính.
- Nhập khẩu: Là tổng giá trị của tất cả hàng hóa và dịch vụ mà một quốc gia mua từ các quốc gia khác. Bao gồm các mặt hàng như nguyên liệu thô, nhiên liệu, hàng tiêu dùng, và máy móc, thiết bị.
Công thức trên cho thấy rằng cán cân thương mại có thể có ba kết quả:
- Thặng dư thương mại: Khi giá trị xuất khẩu lớn hơn giá trị nhập khẩu (kết quả dương). Điều này cho thấy quốc gia đó đang bán được nhiều hàng hóa và dịch vụ hơn là mua vào.
- Thâm hụt thương mại: Khi giá trị nhập khẩu lớn hơn giá trị xuất khẩu (kết quả âm). Điều này cho thấy quốc gia đó đang mua vào nhiều hàng hóa và dịch vụ hơn là bán ra.
- Cán cân thương mại cân bằng: Khi giá trị xuất khẩu bằng giá trị nhập khẩu (kết quả bằng không). Điều này cho thấy quốc gia đó đang mua và bán một lượng hàng hóa và dịch vụ tương đương.
Các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân thương mại
- Tỷ giá hối đoái: Khi đồng tiền của một quốc gia yếu đi, hàng xuất khẩu của quốc gia đó trở nên rẻ hơn đối với người mua nước ngoài, và hàng nhập khẩu trở nên đắt hơn đối với người tiêu dùng trong nước. Điều này có thể dẫn đến thặng dư thương mại. Ngược lại, khi đồng tiền của một quốc gia mạnh lên, hàng xuất khẩu trở nên đắt hơn và hàng nhập khẩu rẻ hơn, dẫn đến thâm hụt thương mại.
- Lạm phát: Khi lạm phát ở một quốc gia cao hơn so với các quốc gia khác, hàng hóa của quốc gia đó trở nên đắt hơn, làm giảm khả năng cạnh tranh xuất khẩu và tăng nhập khẩu.
- Tình hình kinh tế thế giới: Tình hình kinh tế toàn cầu có ảnh hưởng lớn đến cán cân thương mại. Khi kinh tế thế giới tăng trưởng, nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ tăng lên, dẫn đến tăng xuất khẩu. Ngược lại, khi kinh tế thế giới suy thoái, nhu cầu giảm, dẫn đến giảm xuất khẩu.
- Chính sách thương mại của chính phủ: Chính phủ có thể sử dụng các công cụ như thuế quan, hạn ngạch và trợ cấp để ảnh hưởng đến cán cân thương mại. Thuế quan và hạn ngạch nhập khẩu có thể làm giảm nhập khẩu, trong khi trợ cấp xuất khẩu có thể thúc đẩy xuất khẩu. Các chính sách khác như các hiệp định thương mại, cũng có tác động lớn tới hoạt động xuất nhập khẩu của một quốc gia.
- Năng lực sản xuất trong nước: Một quốc gia có năng lực sản xuất mạnh mẽ có thể sản xuất hàng hóa và dịch vụ với chi phí thấp hơn, tăng khả năng cạnh tranh xuất khẩu. Ngược lại, nếu quốc gia đó phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nguyên liệu, hoặc máy móc thì sẽ chịu nhiều tác động từ việc tăng giá cả từ các mặt hàng đó.
Vai trò của cán cân thương mại đến nền kinh tế
Đánh giá sức khỏe kinh tế của một quốc gia:
Cán cân thương mại là một chỉ báo kinh tế quan trọng, phản ánh sức khỏe tổng thể của một quốc gia. Thặng dư thương mại, khi giá trị xuất khẩu vượt quá nhập khẩu, thường được coi là dấu hiệu của một nền kinh tế mạnh mẽ, cho thấy khả năng sản xuất và cạnh tranh hiệu quả trên thị trường quốc tế.
Ngược lại, thâm hụt thương mại, khi nhập khẩu vượt quá xuất khẩu, có thể báo hiệu những vấn đề tiềm ẩn, chẳng hạn như sự phụ thuộc vào hàng hóa nước ngoài hoặc sự suy yếu của năng lực sản xuất trong nước.
Tác động đến tỷ giá hối đoái:
Cán cân thương mại có mối quan hệ mật thiết với thị trường ngoại hối, đặc biệt là thông qua việc ảnh hưởng đến cung và cầu ngoại tệ. Khi một quốc gia có thặng dư thương mại, tức là xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu, nhu cầu đối với đồng tiền của quốc gia đó trên thị trường quốc tế thường tăng lên.
Điều này là do các quốc gia khác cần mua đồng tiền đó để thanh toán cho hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu. Sự gia tăng nhu cầu này sẽ làm tăng giá trị của đồng tiền đó. Ngược lại, khi một quốc gia có thâm hụt thương mại, tức là nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu, nhu cầu đối với đồng tiền của quốc gia đó có thể giảm xuống, gây áp lực giảm giá đồng tiền.
Xem thêm: Hoán đổi tiền tệ là gì? Lợi ích và rủi ro của hoán đổi tiền tệ
Tác động đến việc làm và phản ánh khả năng quốc tế
Một quốc gia có thặng dư thương mại lớn thường được xem là có khả năng cạnh tranh mạnh mẽ, cho thấy hàng hóa và dịch vụ của họ được ưa chuộng trên thị trường quốc tế. Ngược lại, thâm hụt thương mại kéo dài có thể là dấu hiệu của sự suy yếu về khả năng cạnh tranh, cho thấy quốc gia đó đang phải đối mặt với những thách thức trong việc duy trì vị thế cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.
Ngoài ra, cán cân thương mại còn có tác động đáng kể đến việc làm. Xuất khẩu tạo ra việc làm trong các ngành sản xuất và dịch vụ, từ đó thúc đẩy tăng trưởng việc làm khi quốc gia có thặng dư thương mại. Ngược lại, thâm hụt thương mại có thể dẫn đến mất việc làm do sự suy giảm của các ngành sản xuất trong nước.
Đặc biệt, việc một quốc gia tập trung vào việc xuất khẩu các mặt hàng có giá trị gia tăng cao sẽ tạo ra nhiều công ăn việc làm chất lượng cao hơn, góp phần nâng cao trình độ lao động và thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Tác động của nó đến thị trường forex là gì?
Tác động lên giá trị đồng tiền
Như đã đề cập trước đó, cán cân thương mại đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành cung và cầu ngoại tệ trên thị trường Forex. Khi một quốc gia có thặng dư thương mại, tức là xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu, nhu cầu đối với đồng tiền của quốc gia đó thường tăng lên. Điều này là do các quốc gia khác cần mua đồng tiền đó để thanh toán cho hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu từ quốc gia đó. Sự gia tăng nhu cầu này có xu hướng đẩy giá trị của đồng tiền lên cao.
Ngược lại, khi một quốc gia có thâm hụt thương mại, tức là nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu, nhu cầu đối với đồng tiền của quốc gia đó có thể giảm xuống, gây áp lực giảm giá đồng tiền. Do đó, các nhà giao dịch Forex thường theo dõi chặt chẽ các báo cáo cán cân thương mại, coi chúng như một chỉ báo quan trọng để dự đoán biến động tỷ giá hối đoái.
Tác động đến tâm lý thị trường
Các báo cáo cán cân thương mại thường gây ra những biến động mạnh mẽ trên thị trường Forex, đặc biệt là khi kết quả thực tế có sự khác biệt lớn so với những dự báo trước đó. Các nhà giao dịch ngoại hối thường phản ứng nhanh chóng với những thông tin này, dẫn đến những biến động giá đáng kể.
Điều này là do cán cân thương mại phản ánh sức khỏe kinh tế của một quốc gia, và những thay đổi bất ngờ có thể gây ra sự thay đổi trong kỳ vọng của thị trường về triển vọng kinh tế của quốc gia đó. Ngoài ra, tâm lý thị trường cũng có thể bị ảnh hưởng bởi những xu hướng cán cân thương mại dài hạn.
Ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ
Ngân hàng trung ương của một quốc gia có thể điều chỉnh chính sách tiền tệ, đặc biệt là lãi suất, để ứng phó với những biến động của cán cân thương mại. Ví dụ, khi một quốc gia đối mặt với thâm hụt thương mại lớn, ngân hàng trung ương có thể quyết định tăng lãi suất. Điều này nhằm mục đích thu hút vốn đầu tư nước ngoài, từ đó tăng cầu đối với đồng tiền nội tệ và hỗ trợ giá trị của nó.
Do đó, các nhà giao dịch Forex cần đặc biệt chú ý đến các quyết định chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương, bởi chúng có khả năng gây ảnh hưởng đáng kể đến tỷ giá hối đoái.
Kết luận
Tóm lại, cán cân thương mại không chỉ là một chỉ số kinh tế đơn thuần mà còn là một thước đo quan trọng về sức khỏe kinh tế và khả năng cạnh tranh quốc tế của một quốc gia. Những biến động của cán cân thương mại có tác động sâu sắc đến thị trường Forex, ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái, tâm lý thị trường và các quyết định chính sách tiền tệ.