Biến động là yếu tố cốt lõi của thị trường tài chính, tác động lớn đến quyết định giao dịch. Để nắm bắt và đo lường sự biến động này, các nhà giao dịch sử dụng nhiều công cụ kỹ thuật khác nhau. Trong số đó, Chỉ báo biến động Chaikin là một chỉ báo hữu ích, giúp phân tích sự thay đổi trong phạm vi giá giữa mức cao nhất và thấp nhất. Bài viết này, GenZ Đầu Tư sẽ giải thích rõ Chỉ báo biến động Chaikin là gì và hướng dẫn cách sử dụng chỉ báo này một cách hiệu quả trong chiến lược giao dịch của bạn.

Chỉ báo biến động Chaikin là gì?

Chỉ báo biến động Chaikin (Chaikin Volatility Indicator – viết tắt là CV) là một công cụ phân tích kỹ thuật được phát triển bởi Marc Chaikin, nhằm đo lường biến động thị trường thông qua mức độ thay đổi giữa giá cao nhất (High) và giá thấp nhất (Low) trong một khoảng thời gian cụ thể. Không giống như các chỉ báo dự báo xu hướng, CV không phản ánh hướng đi của giá, mà tập trung vào cường độ chuyển động của giá, từ đó hỗ trợ nhà đầu tư đánh giá sức mạnh thị trường và xác định các điểm đảo chiều tiềm năng.

Xem thêm: Advance GDP là gì? Chỉ số này ảnh hưởng thế nào đến thị trường Forex

Sự khác biệt giữa Chaikin Volatility và Average True Range (ATR)

Dù cùng thuộc nhóm đo lường biến động, CV và ATR có cách tiếp cận khác nhau:

Cách thức hoạt động của chỉ báo biến động Chaikin

Chỉ báo Chaikin Volatility (CV) hoạt động dựa trên sự thay đổi của phạm vi giá giao dịch trong ngày, tức là sự chênh lệch giữa giá cao nhất (High) và giá thấp nhất (Low) của một tài sản tài chính trong mỗi phiên giao dịch. Mục tiêu chính là đo lường tốc độ thay đổi của biến động giá trong thời gian ngắn, từ đó cung cấp tín hiệu về sự thay đổi tâm lý và cảm xúc trên thị trường.

• Đo lường sự biến động qua phạm vi giá (High – Low)

Chaikin Volatility không quan tâm đến giá đóng cửa mà tập trung vào khoảng cách giữa mức giá cao nhất và thấp nhất của mỗi kỳ. Khi khoảng cách này lớn, nó thể hiện thị trường đang biến động mạnh – một dấu hiệu của cảm xúc mãnh liệt như hoảng loạn hoặc hưng phấn.

Ví dụ: Nếu một cổ phiếu trong 10 ngày gần đây có biên độ giao dịch ngày càng rộng, CV sẽ tăng. Ngược lại, nếu biên độ thu hẹp, CV sẽ giảm.

• Làm mượt biến động với EMA (Exponential Moving Average)

Để tránh tín hiệu nhiễu từ các dao động ngắn hạn không đáng kể, CV áp dụng Đường trung bình động hàm mũ (EMA) lên chuỗi giá trị High – Low theo chu kỳ “n” phiên (thường là 10 kỳ). Điều này giúp làm mượt dữ liệu và cung cấp xu hướng biến động thực chất hơn là các dao động tức thời.

• Tính toán sự thay đổi của EMA theo phần trăm

Sau khi có đường EMA của phạm vi giá, chỉ báo CV tiếp tục tính tỷ lệ phần trăm thay đổi giữa giá trị EMA hiện tại và EMA của “m” phiên trước đó (cũng thường là 10 kỳ).

Ví dụ: EMA hiện tại của High – Low là 1.2 và EMA của 10 phiên trước là 1.0 → CV = ((1.2 – 1.0) / 1.0) * 100 = 20%

Chỉ số 20% cho thấy sự gia tăng biến động 20% so với 10 phiên trước.

• Phản ứng nhanh với sự thay đổi cảm xúc thị trường

Vì CV chỉ đo sự thay đổi phạm vi giá trong thời gian ngắn, nên nó phản ứng rất nhạy với những sự kiện bất ngờ, tin tức lớn hoặc tâm lý cực đoan. Đây là lý do vì sao CV thường được dùng để:

• Phát hiện các cú breakout
• Nhận diện điểm đảo chiều tiềm năng
• Xác định mức độ hoảng loạn hoặc tự mãn của thị trường

Cách diễn giải Chỉ báo biến động Chaikin

Giá trị cao của CV

Khi chỉ báo Chaikin Volatility (CV) đạt giá trị cao, điều đó cho thấy mức độ biến động trên thị trường đang gia tăng đáng kể. Biên độ dao động giữa giá cao nhất và giá thấp nhất trong phiên thường trở nên rộng hơn, phản ánh sự bất ổn trong tâm lý của nhà đầu tư. Trạng thái này thường là kết quả của những cảm xúc trái chiều như hưng phấn và lo lắng cùng tồn tại. Giá trị CV cao đặc biệt dễ xuất hiện tại các đỉnh thị trường, nơi mà niềm tin tăng giá và sự nghi ngờ điều chỉnh đang cạnh tranh mạnh mẽ.

Giá trị thấp của CV

Ngược lại, khi CV ở mức thấp, điều này biểu hiện thị trường đang ở trong trạng thái kém sôi động, với ít biến động đáng kể. Đây là giai đoạn mà giá biến động nhẹ trong phạm vi hẹp, thường thấy trong các giai đoạn tích lũy, điều chỉnh, hoặc khi thị trường không có thông tin quan trọng nào mới. Đáng chú ý, giá trị CV thấp đôi khi lại xuất hiện gần đáy thị trường, khi sự chú ý của nhà đầu tư đã giảm đi và nhiều người tỏ ra thờ ơ với thị trường.

Sự gia tăng đột ngột của CV

Khi CV tăng mạnh một cách bất thường, đó thường là tín hiệu cảnh báo sớm cho một động thái giá lớn sắp diễn ra. Sự bùng nổ về biến động này có thể là dấu hiệu chuẩn bị cho một cú “breakout” ra khỏi vùng giá tích lũy, hoặc là khởi đầu cho một đợt đảo chiều mạnh mẽ. Trong xu hướng giảm, nếu CV tăng vọt, điều này có thể cho thấy sự hoảng loạn bán tháo, thường diễn ra gần đáy thị trường trước khi xu hướng đảo chiều.

Sự giảm dần của CV trong thời gian dài

CV giảm từ từ qua nhiều phiên liên tiếp là dấu hiệu cho thấy thị trường đang trở nên yên ắng và có phần “tự mãn”. Đây là trạng thái dễ đánh lừa nhà đầu tư rằng xu hướng hiện tại vẫn bền vững, trong khi thực tế có thể là giai đoạn trước khi một xu hướng lớn kết thúc. Sự suy giảm dần về biến động cũng phản ánh tâm lý thị trường thiếu động lực mới và có thể là bước đệm cho một sự thay đổi mạnh mẽ phía trước.

Xem thêm: Nến Inverted Hammer là gì? Cách xác nhận tín hiệu Nến Inverted Hammer

Cách sử dụng hiệu quả chỉ báo Chaikin Volatility

Xác định đỉnh và đáy thị trường tiềm năng

CV tăng vọt sau một giai đoạn giảm sâu thường là dấu hiệu cảnh báo rằng thị trường đang rơi vào trạng thái bán tháo cực độ – khi nhà đầu tư đồng loạt thoát khỏi vị thế vì hoảng loạn. Trong nhiều trường hợp, đó không chỉ là biểu hiện của sự tiêu cực mà còn là tín hiệu cho thấy áp lực bán đang dần cạn kiệt, và thị trường có thể sắp bước vào giai đoạn phục hồi hoặc đảo chiều. Điều này đặc biệt đúng khi CV đạt đỉnh ngay tại vùng hỗ trợ mạnh – nơi mà lịch sử từng ghi nhận giá bật lên trở lại nhiều lần.

Ngược lại, khi CV duy trì mức cao trong thời gian dài, đặc biệt là tại vùng giá cao hoặc gần đỉnh thị trường, điều đó có thể chỉ ra rằng thị trường đang rơi vào trạng thái “quá nhiệt”. Trong giai đoạn này, sự hưng phấn và lòng tham thường khiến nhà đầu tư bỏ qua các tín hiệu rủi ro, dẫn đến việc giá bị đẩy lên quá nhanh so với giá trị thực.

Xác nhận và đánh giá sức mạnh của xu hướng hiện tại

Khi thị trường đang trong xu hướng tăng rõ ràng, việc chỉ báo Chaikin Volatility (CV) tăng đồng thời với giá là một tín hiệu tích cực mạnh mẽ. Điều này phản ánh rằng lực tăng không chỉ đơn thuần là do tâm lý hưng phấn, mà còn đi kèm với sự mở rộng thực sự trong biến động giá, tức là phạm vi giao dịch trong ngày đang lớn dần và thu hút thêm nhiều dòng tiền tham gia.

Ngược lại, nếu giá tiếp tục đi lên nhưng CV lại suy giảm dần, đó có thể là tín hiệu cảnh báo sớm cho sự suy yếu của động lực tăng giá. Dù bề ngoài giá vẫn đang đi lên, nhưng nội tại lại thiếu sự hỗ trợ về biến động – điều này thường xảy ra trong giai đoạn thị trường “tăng vì quán tính” hơn là do lực mua thực sự. Khi đó, sức mạnh của xu hướng trở nên mong manh hơn, và nguy cơ xảy ra điều chỉnh hoặc đảo chiều là hoàn toàn có thể, đặc biệt nếu thị trường gặp phải vùng kháng cự mạnh.

Phát hiện tín hiệu breakout (phá vỡ)

CV thường tăng trước hoặc đồng thời với một cú phá vỡ giá mạnh ra khỏi vùng đi ngang hoặc tích lũy. Sự gia tăng biến động bất ngờ thường báo hiệu rằng thị trường sắp “lựa chọn” một hướng đi mới sau khi bị nén lại trong thời gian dài.

Chiến lược: Khi thị trường sideway và CV bắt đầu tăng đều đặn, nhà giao dịch có thể chuẩn bị kế hoạch giao dịch breakout theo hướng mà giá xác nhận.

Xem thêm Kiến thức Forex tại đây 

Kết luận

Chỉ báo Chaikin Volatility không dự đoán hướng đi của giá, nhưng lại đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc đánh giá mức độ biến động, cảm xúc thị trường và chất lượng của xu hướng giá. Nhờ khả năng phản ứng nhanh với những thay đổi về phạm vi giao dịch, CV cung cấp các tín hiệu cảnh báo sớm về sự đảo chiều, breakout, hay thậm chí là dấu hiệu thị trường rơi vào trạng thái “tự mãn” trước một đợt điều chỉnh lớn.